Niccolò Machiavelli është një nga figurat më të njohura të historisë politike dhe mendimit filozofik. Ai u bë simbol i analizës së ftohtë të pushtetit dhe i aftësisë për ta parë politikën pa iluzione morale. Për disa, është babai i politikës moderne. Për të tjerë, përfaqëson mendimin e ftohtë e pragmatik që shkatërron idealizmin.
Machiavelli lindi në Firence më 1469, në një periudhë ku Italia ishte e ndarë në principata dhe republika që luftonin vazhdimisht për ndikim. Ai punoi si diplomat për Republikën e Firences, duke përfaqësuar shtetin në misione të rëndësishme në oborret e Francës, Papës dhe Napolit. Përvojat e tij në negociata me princa dhe ushtarakë i dhanë një kuptim të thellë të mënyrës se si funksionon pushteti në praktikë.
Pas rikthimit të familjes Medici në pushtet, Machiavelli u akuzua për komplot, u burgos dhe u torturua. Pas lirimit, u tërhoq në jetën private dhe shkroi veprën e tij më të njohur, “Princi”, një analizë e qartë dhe e drejtëpërdrejtë e mënyrës se si ruhet dhe ushtrohet pushteti.
Në “Princin”, Machiavelli shpjegon se qëllimi i sundimtarit është të ruajë stabilitetin e shtetit, edhe nëse kjo kërkon veprime të vështira. Ai argumenton se një udhëheqës duhet të jetë i fortë, i mençur dhe i gatshëm të marrë vendime të ashpra kur kërkohet. Sipas tij, është më e sigurt të të kenë frikë sesa të të duan, nëse nuk mund të arrish të dyja, por frika duhet të mbështetet në respekt, jo në urrejtje.
Machiavelli e ndau politikën nga morali fetar, duke e trajtuar qeverisjen si një art të bazuar në përvojë dhe analizë. Ai e kuptoi se njerëzit janë të lëkundshëm dhe se sundimtari duhet të dijë të përdorë si virtytin, ashtu edhe forcën, për të mbajtur rendin. Në thelb, ai e shpjegoi politikën si ajo që është, jo si ajo që do të duhej të ishte.
Përveç “Princit”, Machiavelli shkroi edhe “Diskurset mbi Tit Livin”, një vepër që mbrojti idealet republikane dhe rolin e ligjeve në ruajtjen e lirisë. Ndryshe nga “Princi”, ku fokusi është te sundimtari, në “Diskurset” ai lavdëron fuqinë e institucioneve dhe pjesëmarrjen qytetare.
Trashëgimia e Machiavellit është e gjerë dhe kontradiktore. Idetë e tij ndikuan në zhvillimin e mendimit politik në Evropë dhe vazhdojnë të studiohen sot në universitetet më të njohura. Ai nuk ishte një njeri që promovonte ligësinë, por një vëzhgues realist i natyrës njerëzore dhe mënyrës se si pushteti ndryshon karakterin e njerëzve.
Në fund të jetës, Machiavelli nuk kishte as pasuri e as pozita, por la pas një trashëgimi intelektuale që vazhdon të formësojë mendimin politik modern. Çdo lider që studion pushtetin, në një mënyrë ose tjetër, ecën në gjurmët e tij.
Komente